Zen sözcüğü Japoncadır. Sanskrti (dhyana) ve Çince (chan’na) sözcüklerinden türetilmiştir. Dhyana Batı dillerinde meditasyon sözcüğüyle çevrilmiştir. Meditasyon sözcüğü de derin derin düşünmek, düşünmeye dalmak gibi anlamara geldiği için yanıltıcı olabilir. Çünkü Zen’deki uygulama derin derin düşünmeyi değil, zihni düşüncenin ötesine, düşüncenin ulaşamadığı, ulaşamayacağı düzeylere yüceltmeyi amaç edinmiştir. Zen bunu nasıl yapar? Buna kısa ve kesin bir yanıt bulmak kolay değil…
Zen de kutsal bir kitap olmadığı gibi dogmalar da yoktur, etkileyici kabul törenleri, simgelerle dolu törenler, bir takım giz dolu dualar, tılsımlı laflar falan da yoktur. Zen, yolu izleyenleri hiç bir şeye inandırmaya hiç bir inancı kabule zorlamaz.
Zen ustaları, Zen yolunu izleyenler, bir takım doktrinler geliştirmişlerdir. Bu doktrinlerin bu ustaların kendi yaşam deneyleriyle eriştikleri vargılara tanıklık yapmaktan daha fazla bir değeri yoktur. Bizde önce uyanmış olanların doktrinlerinin, gözlemlerinin tek değeri bize yolu işaret etmekten öteye geçmez.
Bir Zen özdeyişi var; Gökteki ayla, ayı gösteren parmağı birbirine karıştırmamak gerekli. Kutsal yazıları, Buda’ların sözlerini, ermişlerin, aydınlanmışların doktrinlerini gökteki ayla karıştıranlar çıkabilir ama akıldan çıkarmamalı..Bunlar yalnızca ayı işaret eden parmaktır. Yoksa gökteki ay’ın kendisi değil.
Zen Budizminin Tarihi
Zen, MÖ 5. yüzyılda Hindistan’daki dhyana (zazen, Zen meditasyonu) duruşunda uyanış gerçekleştiren Shakyamuni Buddha’nın deneyiminden büyüdü. Bu deneyim, o zamandan beri, ustadan öğrenciye, Zen geleneğini yaratarak kesintisiz olarak aktarılmıştır.
Yaklaşık 1000 yıldır kadar bir süre Hindistan’da yayıldıktan sonra Zen, keşiş Bodhidharma ile MS 5. yüzyılda Çin’ ve sonrasında tüm ülkeye yayıldı. Zen orada uygun bir zemin bulduğu ch’an adı altında öğrenildi ve büyüdü.
Her şeyden önce bu dönemde özgünlüğünü, sadeliğini ve uygulamasının saflığını doğruladı.
13. yüzyılda, Japon keşiş Dogen, Çin’de uzun süre kaldıktan sonra Soto Zen’i Japonya’ya getirdi.
Zen, Japon kültürünün tamamını çok derinden etkileyecekti. Japonya’da bugün 20.000’den fazla tapınak olağanüstü bir yayılmaya tanıklık ediyor.